فهیمه عشرتی
ظهور رسانه‌هـای تصویری باعث زوال و انقراض پر شتاب دوران کودکی است. زوالی که به موجب گسترش افسارگسیخته وسایل ارتباط جمعی و متأسفانه تکرار تجربه نافرجامـ غرب، یعنی عدمـ کنترل و نظارت بر دنیای کودکان در مقابل دنیای ناشناس تکنولوژی، سبب آسیب‌هـای گسترده‌ای شده است.
عصر تکونولوژی، عصر ارتباطات، دنیای دیجیتال و... واژه‌هـایی هستند که جهت توصیف جهان کنونی، فارغ از تفاوت‌هـای توسعه یافتگی و جهان سومی، مورد استفاده قرار میگیرند. چرا که در دهکده جهانی، هر یک از کشورها به سهمـ خود در تلـاشند تا با ورود به عرصه جدید ارتباطی، گوی سبقت را از یکدیگر بربایند. در این میان، کشور ما نیز از این قافله عقب نمانده و امروز حتی در روستاها و شهرهای کوچک، استفاده از وسایل ارتباط جمعی جدید چون، انترنت و گوشی‌هـای هوشمند به امری طبیعی تبدیل شده است.
سوالی که اما ممکن است ذهن هر مخاطبی را درگیر خود کند این است که این تکنولوژی وارداتی که همانند سایر تکنولوژی‌هـا، برساخته غرب است، تا چه اندازه سبب ایجاد مسائل و مشکلـاتی میشود که ضروری است جهت حل آنها اندیشه کنیم؟ مسلما فضای مجازی مانند بسیاری از ابزارهای دیگر، دارای فرصت‌هـا و چالش‌هـایی است، اما در این نوشته به دنبال اتخاذ تدابیری هستیمـ که مشکلـات فرد با ورود به این فضاها، به ویژه مشکلـات کودکان را شناسایی کرده و برای حل آن‌هـا چاره اندیشی کنیمـ.
بدیهی است که بیان همه مشکلـات فضای مجازی و ارائه راهکارها در این باره، در حد این نوشتار نیست، لذا در این یادداشت با تمرکز بر تأثیر تکنولوژی‌هـای جدید ارتباطی در قالب فضای مجازی بر کودکان، سعی میشود تا حدودی موضوع روشن شود.
زوال کودکی
زمانی که تلویزیون به عنوان تنها رسانه ارتباطی مطرح بود، نیل پستمن، جامعه شناس امریکایی در اثر خود، نقش رسانه‌هـای تصویری در زوال دوران کودکی (نقش تلویزیون در ربودن گوهر طفولیت از زندگی انسان) مفهومـ "زوال کودکی" را ابداع کرد. او در این اثر معتقد است که صنعت چاپ و رسانه‌هـای نوشتاری موجب بیداری و مورد توجه قرار گرفتن مقوله (کودکی) در غرب گردید. در مقابل، ظهور رسانه‌هـای تصویری باعث زوال و انقراض پر شتاب این دوران گردیده است؛ زوالی که به موجب گسترش افسار گسیخته وسایل ارتباط جمعی و متأسفانه تکرار تجربه نافرجامـ غرب، یعنی عدمـ کنترل و نظارت بر دنیای کودکان در مقابل دنیای ناشناس تکنولوژی، سبب آسیب‌هـای گسترده‌ای چون: تبدیل بازی‌هـای کودکانه نشاط آور و بیتکلف به بازی‌هـای خشن و جنگی؛ آگاهی زودهنگامـ کودکان از اسرار مگوی دنیای بزرگترها و مناسبات اختصاصی شرایط بزرگسالی، که از نتایج آن پایین آمدن روزافزون سن بزهکاری و رنگ باختن ارزش‌هـای اخلـاقی در میان کودکان و نوجوانان است؛ شکاف نسل‌هـا و در نتیجه آن کاهش میزان گفتگو بین اعضای خانواده؛ از بین رفتن حریمـ بین فرزندان و والدین و ایستادن در برابر آنها؛ تغییر مشهود طراحی لباس کودکان که روز به روز به پوشش بزرگسالـان نزدیکتر میشود و به خصوص در مورد دختران خردسال که به لحاظ جسمی فاصله بسیاری تا بلوغ دارند، شکلی زننده دارد و به طور کلی، بیگانه با معصومیت ویژه دوران پاک کودکی است؛ و بسیاری عوارض و نتایج غمـ انگیز دیگر که میتوان آن را در "بلوغ زودرس" خلـاصه کرد.
راهکارهای ممانعت فرزندان از استفاده از فضای مجازی چیست؟
آسیب‌هـای ناشی از بلوغ زودرس را میتوان در سه مورد، آسیب‌هـای جسمی، روانی و اجتماعی خلـاصه کرد، که در ادامه خواهد آمد:
آسیب‌هـای جسمی
در سایه روشن تأثیر فضای مجازی بر خانواده، شاهد بلوغ زودرس جسمی کودکان هستیمـ. در گذشته شاید به ندرت میشنیدیمـ که کودکی دچار بلوغ زودرس شده باشد، و اگر بود آن را مربوط به عامل وراثت میدانستیمـ. اما با استفاده گسترده کودکان از فضای مجازی و انترنت، خانواده‌هـای بسیاری را مشاهده میکنیمـ که فرزندان آنها دچار بلوغ زودرس شده اند. اثرات استفاده مداومـ از بازی‌هـای کمپیوتری، جستجو در انترنت و... منجر به عدمـ تحرک کودکان میشود. همانطور که میدانید کاهش تحرک به خصوص در دختران منجر به افزایش وزن بدن و چربی میشود. با افزایش چربی در بدن، سلول‌هـای چربی پروتئینی را آزاد می کنند که به مغز علـامت میدهد، ذخیره‌ی انرژی لـازمـ برای بلوغ در بدن وجود دارد. از این رو این امر موجب بلوغ زودرس در کودکان میشود. از طرف دیگر کودک با مراجعه به انترنت به راحتی میتواند به مطالبی که در جامعه قبح محسوب میشود دسترسی پیدا کند. همچنین با پیدایش شبکه‌هـای اجتماعی از قبیل فیس بوک و وایبر و... در مدتی کوتاه دسترسی راحت به جنس مخالف، تصاویر و اطلـاعاتی از قبیل پورنو و... میسر شده است که خود زمینه‌ای در پیدایش بلوغ زودرس جسمی محسوب میشود. [۱]
آسیب‌هـای روانی
در تعریف دوران کودکی برخی آن را به لحاظ ژنتیکی تعریف میکنند که تا سن خاصی ادامه پیدا میکند. برخی دیگر کودکی را مفهومـ عاطفی میدانند، اما آنچه به واقع جداکننده دوران کودکی از بزرگ سالی محسوب میشود، علـاوه بر جنبه‌هـای جسمی و عاطفی، بحث قوه تخیل است. متأسفانه یکی از آثار مخرب فضای مجازی و رسانه‌هـای دیجیتال بر احساس امید و خلـاقیت کودکان است. کودک در ارتباط با رسانه‌هـای دیجیتال و فضای مجازی امکان تخیل ندارد و در واقع تصویر ذهنی از پیش تعیین شده است. این در حالیست که قوه تخیل یکی از مقدمات قوه استدلـال و تفکر است و اگر این قوه کمرنگ شود و از کودک گرفته شود، زمینه برای بسیاری از آسیب‌هـای اجتماعی و روانی دیگر فراهمـ میشود.
آسیب‌هـای اجتماعی
کودکان و نوجوانان که پیش از این به عنوان یکی از مهمـ ترین و در عین حال آسیب پذیرترین اقشار جامعه همواره به نحو جدی در معرض انواع بزه دیدگی و صدمات جبران ناپذیر جسمی، روانی و اجتماعی و... قرار داشته اند، گسترش روز افزون استفاده از فضای مجازی در عصر حاضر، بر شدت این آسیب‌هـا افزوده است. برخی از آسیب‌هـای اجتماعی در نتیجه ورود کودکان به فضای مجازی میتوان به رشد نکردن مهارت‌هـای اجتماعی، تضعیف باورهای دینی و ارزشی کودکان به ویژه از طریق بازی‌هـای رایانه ای، استفاده سوء از کودکان توسط شکارچیان انترنتی و حتی خطراتی که از این طریق میتواند متوجه والدین شود. فاش کردن و به اشتراک گذاشتن مطالب خصوصی، تصاویر و اسرار خانوادگی، نقش کاپی رایت، ارتکاب جرایمـ کمپیوتری و از بین بردن فایل‌هـای دیگران از بارزترین مصادیق خطرات و مشکلـات عینی و واقعی پیش رو کودکان در انترنت است که تبعات منفی آن متوجه والدین و دیگران نیز خواهد بود. [۲]
ادامه دارد
|
|
Tweet |
بالـا