عربستان پس از دهه‌هـا نفوذ در ساختارهای سیاسی و اقتصادی یمن به یک باره با بحرانی روبرو شد که هیچ گاه تصور آن را همـ نمی کرد. تحولـات انقلـابی 2011 یمن اگرچه با ابعاد داخلی و با هدف تغییر ساختارهای سیاسی و حرکت به سمت روندهای دموکراتیک ظهور کرد اما در بطن خود حاوی پیامی اعتراضی به آل سعود بود تا زین پس خود را برای همسایگی با یک کشور مستقل و دموکراتیک آماده کند. مضاف برآنکه این پیامـ‌هـا میتوانست در آن سوی مرزها یعنی در مناطق الشرقیه عربستان نیز تحرکاتی را به دنبال داشته باشد.
و در طرف دیگر سعودی‌هـا در طی سال‌هـای پس از تحولـات فراگیر یمن ضمن آنکه نگران از دست دادن حیات خلوت خود بودند، همواره بیمـ آن را داشته اند که با افزایش نفوذ ایران در یمن و به ویژه در میان انصاراله در شمال، حزب اله لبنان به نوعی دیگر در مرزهای جنوبی عربستان ایجاد شود. از همین رو این کشور تمامی تلـاش خود را به کار گرفت تا شاید بتواند از این تحول پیشگیری کند. همچنانکه مقامات سعودی برای نیل به اهداف خود به حمایت از دولت نامشروع منصور‌هـادی دست زدند و چون به نتیجه مورد نظر دست نیافتند تهاجمـ گسترده هوایی با مشارکت متحدان عربی خود را رقمـ زدند. با این حال، این حملـات تا کنون هیچ نتیجه‌ای دربر نداشته و بالعکس به تقویت اراده انقلـابی مردمـ یمن برای رسیدن به اهدافشان منجر شده است. همچنانکه اخیرا شاهد تشکیل شورای عالی سیاسی از سوی یمنی‌هـا و به دنبال آن آغاز تلـاش‌هـا برای تشکیل دولت نجات ملی بوده ایمـ.
در این شرایط و در حالی که جامعه جهانی، سعودی‌هـا را شکست خورده جنگ یمن قلمداد میکند، اما آل سعود همچنان برای حفظ یمن دست و پا میزند، همچنانکه بمباران‌هـای کور و کشتن زنان و کودکان بیگناه به تنها هدف خلبانان اجاره‌ای سعودی‌هـا تبدیل شده است. اما در این میان سوالی که مطرح است اینکه به واقع چرا سعودی‌هـا دست از سر یمن برنمی دارند و برای حفظ آن به هر حربه‌ای دست میزنند؟ اگرچه برای پاسخ به این سوال، تحلیل‌هـای مختلفی مطرح شده است اما به نظر میرسد بیش از هرچیز، سابقه شیرین حضور سعودی‌هـا در یمن و نوع رفتار بازیگران سیاسی پیشین در این کشور که آنها را به ابزاری برای اجرای سیاست‌هـای سعودی تبدیل کرده بود؛ مانع از آن میشود که سعودی‌هـا به راحتی بتوانند شرایط جدید این کشور و تغییر ذائقه سیاسی مردمـ انقلـابی یمن به رهبری انصاراله را باور کنند، مضاف برآنکه احتمال سرایت انقلـاب یمن در سایه حضور میلیون‌هـا کارگر یمنی در عربستان، مقامات آل سعود را تا حد از دست دادن تاج و تخت میراثی شان نگران ساخته است.
لـازمـ به ذکر است که در یمن پیش از انقلـاب، تمامی نیروهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را میشد به دو دسته طرفدار و یا مخالف نفوذ عربستان تقسیمـ کرد. در طی این دوران، عربستان با در پیش گرفتنی دیپلماسی مبتنی بر پترودوالر توانسته بود بسیاری از چهره‌هـای اثرگذار سیاسی، نظامی - امنیتی و اجتماعی از جمله شیوخ قبایل، فرماندهان نظامی و نیز رهبران و اعضای عالیرتبۀ احزاب بزرگ را به خود جذب کرده و از این طریق سیاست‌هـای مورد نظر خود در یمن را اجرایی نماید.
در واقع، نفوذ عربستان در یمن عمدتاً مبتنی بر پول و جلب وفاداری چهره‌هـای سرشناس در حوزه‌هـای مختلف مبتنی بوده است. بدین ترتیب، عربستان میتوانست افراد اثرگذار بر رژیمـ سیاسی و مناطق مرکزی و کانون قدرت را در یمن را تحت تأثیر قرار داده و در نتیجه با همکاری و همراهی غرب روند سیاسی یمن را از طریق اثرگذاری بر نیروهای محوری در این کشور تعیین نماید.
اما نکتۀ مهمی که در رابطۀ عربستان و یمن سابق باید درک شود آن است که امنیت عربستان با امنیت یمن در تأثیر و تأثر متقابل است و به عبارتی ناامنی در یک کشور پتانسیل تسری به کشور دیگر را دارد. این واقعیت در نگاه عربستان نگرانی‌هـای گسترده‌ای برمی انگیزد. یمن در مجموعۀ شورای همکاری حدود دو میلیون نیروی کار مقیمـ دارد. جدای از این دو میلیون که یک میلیون از آن در عربستان مقیمـ است، دو تا سه میلیون یمنی الأصل در مناطق عربستانی مجاور یمن زندگی میکنند که در طول دهه‌هـای پس از استقلـال توانسته اند تابعیت عربستان را بگیرند اما به هیچ وجه وفاداری شهروند عربستانی الأصل را به رژیمـ سعودی ندارند. در نتیجه، این جمعیت سه تا چهار میلیون یمنی در خاک عربستان تهدید بالقوه‌ای است که به امکان تسرّی تحولـات انقلـابی یمن به خاک عربستان را مطرح میسازند.
بنابراین باید گفت که دیگر نفوذ آل سعود بر ارکان محوری یمن که در طی نزدیک به نیمـ قرن سبب شده بود تا سعودی‌هـا بتوانند به راحتی خواسته‌هـای خود را بر یمنی‌هـا دیکته کنند پایان یافته است و اینک مردمـ انقلـابی یمن با عبور از میراث شومـ گذشته درصدد احیای یمنی جدید هستند که عربستان در آن نقشی فراتر از یک همسایه معمولی را نخواهد داشت. و این همان چیزی است که سعودی‌هـا را نگران میکند تا نه تنها نفوذ خود در یمن را از دست رفته ببیند بلکه خطر سرایت انقلـابشان به مرزهای شرقی خود را نیز احساس نمایند. بنابراین همین نگرانی‌هـاست که مانع از آن میشود تا سعودی را شکست پذیرفته و برای تحقق حداقل نفوذ در یمن دست به هر اقدامـ جنایتکارانه‌ای نزنند.
نویسنده: جواد مددی
|
|
Tweet |
بالـا