-فرزاد رمضانی بونش

پژوهشگر و کارشناس مسائل منطقه

ایران ۲۵ سال پیش بندر چابهار را منطقه ویژه اقتصادی اعلـامـ کرد و در سال 2003 هند و ایران در مورد توسعه چابهار موافقت کردند، اما تحریمـ‌هـای غربی و تعلل هند در کنار چالش‌هـای دیگر  موجب شد که توافق سه جانبه بازرگانی و ترانزیتی چابهار در سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ توسط تیمـ‌های فنی اقتصادی، متخصصان حقوقی و کارشناسان هند، ایران و افغانستان تهیه شده و در اجلـاس سه‌جانبه اخیر رئیس‌‌جمهوری اسلـامی ایران، نارندرا دامورداس مودی نخست‌وزیر هند و اشرف غنی رئیس‌‌جمهوری اسلـامی افغانستان به امضا رسد. در این بین اگر به آثار و پیامدهای توافقنامه سه جانبه چابهار توجه کنیمـ این  پیامدها در دو بخش قابل بررسی است.

 آثار و پیامدهای اقتصادی توافقنامه سه جانبه چابهار:

در واقع بندر چابهار در جنوب خاوری ایران تنها بندر اقیانوسی ایران در کرانه مکران و اقیانوس است. در این بین ایران در یك دهه اخیر تلـاش كرده با بهبود و توسعه بندر چابهار آنرا به کانون ارتباط بازرگانانی آسیای مرکزی با منطقه خلیج فارس و خاور دور و سایر مناطق جهان کند. در این بین با اتمامـ راه آهن چابهار و زاهدان و سپس زاهدان و سرخس، بندر چابهار  عملـا میتواند به نقطه پیوند بین کشورهای گوناگون از جمله هند، افغانستان، کشورهای آسیای میانه، قفقاز و شرق اروپا تبدیل شود. در بعد دیگری باید توجه داشت که فعال شدن چابهار دالـان حمل و نقل بین‌المللی جنوب - شمال را فعال کرده و جنوب آسیا را به آسیای میانه وصل می‌کند و گزینه‌ی جدیدی را برای دیگر کشورها چون هند برای ورود مواد خامـ آسیای میانه فراهمـ می‌سازد. گذشته از این چابهار زمینه‌ی روابط بازرگانانی افغانستان با کشورهای منطقه را فراهمـ نموده و پل ترانزیتی و مکانی برای سرمایه‌گذاری خواهد شد. در واقع افغانستان محاط در خشکی (که همواره برای واردات و صادرات خود با چالش‌های گوناگونی دست‌ به ‌گریبان بود) از دردسرهای بهانه گیری همسایه‌ی جنوبی نجات می‌دهد و بازرگانان افغانستان را برای دوری از چالشهای ایجاد شده در بندر کراچی پاکستان کمک نموده تا از وابستگی بیشتر به پاکستان برهاند. در این بین چابهار، مسیر بهتر و ارزانتر برای واردات و صادرات کالـاها نسبت به بندر کراچی مى باشد. بندر چابهار ٧٠٠ کیلومتر به مرکز افغانستان نزدیکتر و هزینه کمتری نیز دارد. گذشته از این با بهره برداری از تسهیلـات بندرچابهار فرصت بکار گیری موقعیت ترانزیتی افغانستان فراهمـ خواهد شد و  کابل میتواند گذرگاه انتقال بازرگانی برای کشورهای محاصره شده در خشکی آسیای میانه شده و سالـانه میلیون‌ها دالر درآمد داشته باشد از این دید کابل بر این نظر است که افغانستان به چهارراه اقتصادی منطقه تبدیل کند و عملـا چابهار میتواند نقش مهمی در وصل کردن راه‌های بازرگانی و ترانزیتی منطقه بازی کند و در کنار آن نیز  افغانستان را به بازارهای جدید در خاورمیانه، اروپا و امریکا وصل کند. در این بین این بندر میتواند فرصت  سرمایه گذاری هند در افغانستان را مهیاتر کند و با استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی در افغانستان و سرمایه گذاری‌های از طریق استخراج معادن مستقل‌تـر گردد.

از سوی دیگر نگاه هند به بندر چابهار نگاه راهبردی است. هند در سال ۲۰۰۹ سرمایه گذاری‌هـایی را در افغانستان انجامـ داد تا بندر ملک را برای استفاده از چابهار آماده کند. لذا هند چابهار را بدیل بندر کراچی می‌بیند تا روابط اقتصادی خود  را به افغانستان و کشورهای آسیای میانه آسان کند. در  این بین با توجه به رشد اقتصادی 7 درصدی، جمعیت یک میلیارد و 250 میلیون نفری و نداشتن منابع گسترده انرژی چابهار میتواند نقطه ثقلی در توسعه روابط با ایران شده و روابط بازرگانانی و بازرگانی ایران و هند را از 13 میلیارد کنونی به فصل نوینی از همکاری‌هـا گسترش دهد.

علـاوه براین نیز باید توجه داشت که ایران تاکنون صدها میلیون دالر برای توسعه بندرچابهار هزینه کرده و توجه کشورها به مناطق آزاد کشورهای حاشیه اقیانوس هند میتواند به نوبه خود آغازگر همکاری منطقه‌ای نوینی بود و به منزله ایفای نقش جهانی چابهار در حمل و نقل و ترانزیت و صادرات کالـا گردد. همچنین چابهار به عنوان یکی از قطب‌هـای مهمـ منطقه‌ای حمل و نقلی میتواند منطقه ایده‌آلی برای توسعه سرمایه‌گذاری، تولید و صادرات محصولـات مورد نیاز بازارهای مصرف منطقه‌ای گردد و به گسترش نقش ترانزیتی ایران کمک کند.

آثار و پیامدهای سیاسی و ژئوپلتیک توافقنامه سه جانبه چابهار

نخستین دیدار نخست وزیر هند به ایران در 15 سال گذشته ازاهمیت بالـایی برای هر دو کشور برخوردار است و این امر عملـا به چابهار پیوند خورده است. در این بین باید گفت توافقنامه سه جانبه چابهار عملـا میتواند زمینه‌ساز تحولی بزرگ در روابط سه جانبه و منطقه‌ای هند ایران و افغانستان گردد و بر دایره مشترکات و رویکردهای  سیاسی و راهبردی سه جانبه بیفزاید. در این میان هر چند این توافق سه جانبه و توسعه بندر چابهار بر علیه هیچ کشوری نیست، اما بیگمان از نظر سیاسی و ژئوپلتیک کابل و دهلی آن را دستاوری راهبردی بر ضد پاکستان وبه نفع خود میدانند. در این میان از یک سو براساس موافقتنامه سه جانبه افزایش نقش چابهار میتواند دیگر بنادر منطقه، به ویژه بندر کراچی پاکستان را تحت تاثیر قرار داده و در راستای انگیزه‌هـای سیاسی مشترک هند، افغانستان منطقه اقتصادی و دالـان ترانزیتی جدید در مقابل رویکرد پاکستانی قرار گیرد و آن را به حاشیه برد. در بعد دیگر کابل براین نظر است که پیامدهای اقتصادی این توافقنامه میتواند بر روند ناامنی در کشور تاثیر گذارد و با افزایش سرمایه گذاری و گسترش بازرگانی افغانستان به تثبیت شرایط سیاسی و امنیتی کمک کند. علـاوه بر این با توجه به امضای توافقنامه‌هـای انرژی و زیرساخت‌هـا بین شی جین پنگ، رئیس جمهور چین با کشور همسایه پاکستان (بالغ بر 46 میلیارد دالر) و نوع روابط راهبردی هند با افغانستان دهلی نو مایل است تا روابط سیاسی و بازرگانی این کشور و آسیای مرکزی به پاکستان وابسته نگردد. به علـاوه بندر چابهار راه دسترسی نزدیک کشورهای آسیای مركزی (ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است و هر چند بنادر كراچی و گوادر پاكستان میتواند رقیبی برای بندر چابهار ایران باشد، اما نوع ناامنی و نبود راه‌هـای مناسب در افغانستان و پاكستان میتواند چابهار را در اولویت نخست آینده منطقه قرار دهد و فرصتی طلـایی برای ایفای نقش منطقه‌ای فراهمـ کرده و از مهمترین چهارراه‌های دالـان شمال-جنوب گردد.

*	نـامـ و نـامـ خـانوادگی
*	نظر شما
چهار عدد تصوير را عينا در زير بنويسيد.
*

	فشار بیشتر هند و ایران بر پاکستان و امیدواری‌ها در افغانستان
	عزت و کرامت انسانی و اسلـامی که زیر پا گذاشته میشود
	صلح در دستان این سه نفر
	دنیای مجازی عبور از «امپریالیسم» به «امپراتوری»/ قسمت اول
	صلح بدون حکومت؛ توقف در ایستگاه پنجمـ
	ولسوالی‌هایی که در دقیقه ۹۰ ولـایت می‌شوند!
	مادر ماه
	​پاکستان؛ مرکز صادرات تروریسمـ
	ناامنی، هدیه بن‌سلمان به منطقه در آستانه سفر به پاکستان
	هشدار درباره احتمال وقوع جنگ اتمی ویرانگر بین هند و پاکستان