اعتیاد انترنتی نوعی اختلـال روان‌شناختی- اجتماعی است که شامل نوعی وابستگی رفتاری به انترنت است و استفاده‌ی بیمارگونه و وسواسی از انترنت را شامل می‌شود.

انترنت پدیده­ای است که در ابتدا برای تسریع ارتباطات نظامی و تحقیقات دانشگاهی پا به عرصه‌ی وجود گذاشت. در سال 1962مـ.  (Licklider) ایده‌ی یک شبکه‌ی جهانی را مطرح ساخت که در آن کاربرانی که یک‌دیگر را نمی‌شناسند می‌توانند از داده‌های مشترکی استفاده نمایند. این پدیده با سرعت بسیار زیادی در جهان گسترش یافت تا جایی که پیش‌بینی می­شود در سال 2012مـ. میزان کاربران انترنت در جهان به بیش از 2 میلیارد نفر برسد.

 همـ‌زمان با افزایش تعداد کاربران انترنت، نحوه‌ی استفاده‌ی افراد از این رسانه بحث در مورد تأثیر انترنت بر سلـامتی افراد جامعه را مطرح کرد. اعتیاد به انترنت یک پدیده‌ی به نسبت جدید محسوب می­شود که از نظر بسیاری از پزشکان مغفول مانده است. مفاهیمـ اعتیاد به فن‌آوری توسط (Griffiths, 1996) و اعتیاد به کمپیوتر توسط (Shotton, 1991) برای نخستین بار مطرح شدند. در تعریف اعتیاد، فراتر از مصرف مواد مخدر، تعریف اعتیاد در زمینه‌ی رفتارهای اعتیاد آور مانند قمار، پرخوری (Lesuire & Bloome, 1993)، بازی­های ویدئویی (Keepers, 1990)، ورزش (Morgan, 1979)، روابط عاشقانه (Peele & Brody, 1975) و تماشای تلویزیون(Winn, 1983) مورد بررسی قرار گرفتند.

اولین بار مفهومـ اعتیاد به انترنت توسط (young 1996 مـ.) در طی انجامـ یک مطالعه مطرح شد و این مفهومـ موضوع جدال برای دو گروه دانشگاهیان و پزشکان گردید. در ابتدا طرح آن بسیار طنزگونه می­نمود. اعتیاد انترنتی در سال 2006مـ. توسط انجمن پزشکی امریکا به عنوان اختلـال روانی شناخته شد. آمارها نشان می­دهند 30 درصد جمعیت زیر 18 سال در کوریای جنوبی به انترنت اعتیاد دارند (2009؛Ahn Dong-hyun)، همین آمار در مورد کشور چین به 14 درصد جمعیت زیر 18 ساله­ها در آن کشور می­رسد.

 طبق تحقیقات در دانشگاه (هاروارد) بین 5 تا 10 درصد از کاربران از اعتیاد انترنتی رنج می‌برند. 25 درصد از افراد در همان 6 ماه اول استفاده از انترنت به آن معتاد می‌شوند. اعتیاد انترنتی نوعی اختلـال روان‌شناختی- اجتماعی است که شامل نوعی وابستگی رفتاری به انترنت است و استفاده‌ی بیمارگونه و وسواسی از انترنت را شامل می‌شود.

مشخصه‌ی اعتیاد انترنتی

 بیشترین کشاکش بین پزشکان و دانشگاهیان این بود که پزشکان تنها تأثیرات مستقیمـ فیزیولوژیک را به عنوان نشانه برای اعتیاد قبول داشتند (اعتیاد انترنتی تأثیرات جسمانی چندانی ندارد.) همچنین بسیاری اعتقاد داشتند که اعتیاد فقط باید به سوء مصرف مواد مخدر اطلـاق شود. (e.g., Rachlin, 1990; Walker, 1989) میزان استفاده‌ی 38 ساعت در هفته از انترنت را مبنای اعتیاد به انترنت می­گیرند. البته این نوع استفاده را باید جدای از استفاده از انترنت برای اهداف کاری و غیرعلمی دانست. کارشناسان از 6 مشخصه برای تشخیص اعتیاد انترنتی نامـ می­برند.

 1- برجستگی: انترنت تمـ غالب زندگی، احساسات و رفتار فرد باشد.

 2- تغییر خلق و خو: فرد هنگامـ استفاده از انترنت تغییر در رفتار و احساسات داشته باشد.

 3- تحمل: افزایش میزان استفاده از انترنت برای رسیدن به خلق و خوهای دل‌چسب.

 4- علـایمـ ترک: اگر فرد استفاده از انترنت را متوقف کند دچار ناخوشی شده و علـایمـ منفی مانند افسردگی و پرخاش از خود نشان می­دهد.

 5- کشمکش: استفاده از انترنت باعث به وجود آمدن درگیری با افراد دیگر در جریان زندگی روزمره می­گردد.

 6-عود: بیمار تمایل به سرگرفتن رفتارهای اعتیادگونه‌ی خود حتی سال‌ها بعد از ترک دارد.

 تست یونگ: در حقیقت فقدان چارچوب دقیق در زمینه‌ی تعریف مؤلفه­های اعتیاد به انترنت باعث آن گردیده است که کمی تعریف اعتیاد به انترنت و تشخیص آن مشکل باشد.

 یک مدل اعتیاد، مدل اختلـال کنترل است که سازمان بهداشتی امریکا در مورد سوء رفتار در زمینه‌ی قمار انترنتی منتشر کرده است.

 یونگ با استفاده از همین مدل، معیارهای اعتیاد به انترنت را با 8 پرسش مطرح می­سازد:

 1-آیا شما فکر می­کنید که با انترنت سرگرمـ هستید؟ در مورد تجربه‌ی گذشته‌ی استفاده از انترنت و در مورد تجربه‌ی آینده‌ی استفاده از انترنت این پاسخ را بدهید.

 2- آیا فکر می­کنید باید به استفاده‌ی طولـانی مدت از انترنت بپردازید تا به رضایت کافی برسید؟

 3- آیا تا به حال بارها تلـاش ناموفق برای کاهش استفاده از انترنت داشته­اید؟

 4- آیا زمانی که استفاده از انترنت در شما کاهش می­یابد احساس بی‌قراری و افسردگی می‌نمایید؟

 5- آیا نسبت به گذشته بیشتر در فضای آنلـاین هستید؟

6- آیا شغل، حرفه، تحصیلـات و رابطه‌ی شما به دلیل استفاده از انترنت به مخاطره افتاده است؟

 7- آیا به اعضای خانواده، پزشکان و درمان‌گران در رابطه با استفاده از انترنت دروغ گفته­اید؟

 8- آیا استفاده از انترنت به عنوان راه فراری برای مشکلـات و خلق و خوی بد شما بوده است مانند اضطراب، افسردگی، درماندگی و احساس گناه؟

 پاسخ­ها در طیف 5تایی لیکرت دسته‌بندی می­شوند و به هر پاسخ امتیاز داده شده و در نهایت نمره‌ی میزان اعتیاد فرد استخراج می­شود.

 انواع اعتیاد انترنتی

 1- بازی­های انترنتی؛

 معمولـاً 70 درصد از اعتیاد به انترنت را بازی­های آنلـاین و قمار آنلـاین (به نظر حذف شود بهتر است زیرا فکر نمی‌کنمـ دغدغه‌ی جامعه‌ی ما باشد.) تشکیل می­دهند.

 2- اعتیاد به ارتباط‌های انترنتی؛

 شامل بودن در شبکه­های اجتماعی، چت و تالـارهای گفت‌وگو، افرادی که دچار اعتیاد به گپ زدن و گفت‌وگوی انترنتی می‌شوند، معمولـاً بیش از حد درگیر روابط انترنتی هستند. دوستی انترنتی خیلی سریع اهمیت و جایگاه روابط خانوادگی و دوستان قدیمی را می‌گیرد. به ظاهر مبتلـایان به این بیماری دائمـ در انترنت دنبال اسمـ خودشان می‌گردند.

 این که چند نفر و از کجا به وبلـاگ یا سایتشان لینک داده‌اند برای آن‌ها بسیار مهمـ است و مدامـ به سایتشان سر می‌زنند و احتمالـاً از کمبود یا افزایش بازدیدکنندگان دچار استرس می‌شوند. خود افشاگری وبلـاگی مسئله‌ی دیگری است که محققان آن را یک بیماری خوانده‌اند. گروهی از مردمـ رازها و اسراری را که معمولـاً شخصی و خصوصی قلمداد می‌شود، روی وبلـاگ‌هایشان افشا می‌کنند که دامنه‌ی آن از عکس‌های خصوصی گرفته تا روابط خصوصی امتداد دارد.

 3- استفاده­های پورنوگرافی؛

 در این حالت فرد مدامـ در انترنت به دنبال تحریکات جنسی است.

 4- اعتیاد جمع‌آوری اطلـاعات.

 در این نوع اعتیاد، فرد شیفته‌ی غنای اطلـاعات وب می‌شود و جست‌وجوی بیش از اندازه برای جمع‌آوری اطلـاعات، از پیامدهای این شیفتگی است. وبلـاگ نویسی و خرید انترنتی بیش از اندازه و انترنت گردی از همه جا، آشغال جمع کنی انترنتی، از دیگر موارد اعتیاد انترنتی هستند.

 آثار و پیامدهای اعتیاد انترنتی

 تأثیرات اعتیاد انترنتی همـ جسمانی است و همـ بیرونی و مربوط به زندگی شخصی. هر رفتار افراطی را نمی­توان اعتیاد اعلـامـ کرد، به عنوان مثال نمی­توانیمـ یک مکالمه‌ی طولـانی با تلفون را اعتیاد حساب بیاوریمـ و همچنین نوع استفاده‌ی غلط هیچ‌گاه به معنای غلط بودن خود رسانه‌ی انترنت نیست. مقاومت در مورد این که ما انترنت را به عنوان یک عامل اعتیادآور بخوانیمـ بیشتر به فواید انترنت در جامعه بر می­گردد. از انترنت می­توان استفاده­های گوناگون برد و همین استفاده­ها نیز بیشتر در ارتباط با جنبه­های حرفه­ای زندگی ممکن است که پیش بیایند. به عنوان مثال تجارت ممکن است از راه انترنت صورت بپذیرد و این عامل، استفاده‌ی بیشتر از انترنت را رقمـ بزند.

 به همین دلیل است که تشخیص علـایمـ اعتیاد به انترنت به دلیل جنبه­های گوناگونی که در زندگی امروزه پیدا کرده است بسیار مشکل است و به یک پزشک حاذق در این بین نیاز است تا علـایمـ اعتیاد به انترنت را تشخیص دهد زیرا استفاده‌ی بیشتر به منزله‌ی رفتار اعتیادآور در انترنت محسوب نمی­گردد.

 فرد معتاد به انترنت نوعی احساس به روز بودن در محیط تکنولوژیک می‌کند. پیامدهای زیستی شامل آسیب­هایی مانند کمر درد و خستگی چشمـ و بی‌تحرکی بر اثر عدمـ ورزش رخ می‌دهند. اختلـال در الگوهای خواب شبانه نیز از سایر پیامدها است. در موارد شدید استفاده از کافئین از سوی کاربر برای استفاده‌ی طولـانی مدت از انترنت مشاهده شده است. این آسیب­ها در برابر آسیب­های روانی بسیار کمـ‌رنگ­تر هستند.

در زمینه‌ی آسیب­های اجتماعی، تحقیق یونگ نشان داد که 53 درصد از معتادان به انترنت در روابط ازدواج، دوستیابی و روابط بین کودکان و والدین دارای اختلـال بودند. بیماران زندگی انفرادی در کنار رایانه را به تدریج جایگزین زندگی در کنار مردمـ ساخته بودند. در مورد همسران، معمولـاً اعتیاد انترنتی باعث آن می­شود که همسر نتواند وظایف خود را به طور کامل انجامـ دهد که به آن همسر Cyberwidow (بیوه‌ی مجازی) نیز گفته می­شود. حتی در نمونه­های شدید اعتیاد به انترنت، مادر وقت کافی برای رسیدن به فرزندان را ندارد.

 یکی دیگر از مشخصه­های رفتاری اعتیاد به انترنت پرخاشگری در عدمـ دسترسی به انترنت است. از دیگر مشکلـات نوعی مسخ شدگی است. معتاد انترنتی قادر به انجامـ عمل در محیط واقعی نیست و در واقع بیشتر ذهنیات فرد هستند که انرژی معتاد را می­گیرند تا اعمال روزانه‌ی او در محیط واقعی. از افزایش موارد طلـاق نیز از مشکلـات ناشی از انترنت نامـ می­برند (Quittner, 1997)، حتی در مواردی عجیب گزارش شده که برخی از همسران که به انترنت اعتیاد دارند بیشتر تمایل دارند که با همسر خود در زندگی مجازی ارتباط داشته باشند تا با آن‌ها به خرید بروند و یا در کارهای اجتماعی شرکت کنند.

 بیماران روابط عاطفی و اجتماعی خود را در فضای مجازی برای یافتن عشق، حتی بعد از ازدواج ادامه می‌دهند. امروزه در اکثر مکاتب دنیا استفاده از انترنت به عنوان یک ابزار آموزشی مدرن مورد توجه قرار گرفته است با این حال 86 درصد از معلمان بر این باورند که انترنت عملکرد درسی کودکان را بهبود نمی­بخشد (Barber, 1997)، معلمان بیان می­داشتند که اطلـاعات بر روی انترنت بیش از حد آشفته است.

مطالعه‌ی یونگ همچنین نشان داد که 50 درصد از دانش آموزانی که از انترنت زیاد استفاده می‌نمایند، نمرات ضعیف­تر و مطالعه و توجه کمتری به درس در کلـاس داشته‌اند. مطالعات در زمینه‌ی اعتیاد به انترنت در محیط شغلی همـ نشان می­دهد که 50 درصد از مصارف انترنت در محیط­های کاری مرتبط به استفاده­های غیر کاری است (Robert Half International,1996).

 در واقع فرد با مصرف اعتیادگونه، درد را فراموش می­کند و به شادی می­رسد؛ این در حالی است که به واقع مشکلی حل نشده است. ما در حالت واقعی وقتی مشکلمان حل شود خوشحالیمـ اما در حالت اعتیاد بدون دلیل خوشحالیمـ. رسانه فرد را در حالت کنونی‌اش قرار می­دهد. در واقع انترنت پوششی می­شود برای مشکلـات فرد. در این بین آسیب­ها خود را پنهان می­سازند و این امر باعث آن می­شود تا پزشکان و جامعه به این آسیب­ها برای حل آن‌ها پی نبرند و به لـایه­های زیرین جامعه بروند. مانند مشکلـات زناشویی. این امر باعث می­شود تا راه حلی نتوان برای مشکلـات پیدا کرد.

 عوامل ایجاد کننده‌ی اعتیاد انترنتی (به جز خود عامل انترنت)

 این که هر وقت فرد احساس ناامیدی، افسردگی و تنهایی و عدمـ جذابیت می­کند و به سراغ عامل تسکین دهنده می­رود، یکی از مشخصه­های رفتار اعتیادآور است. عوامل پیش زمینه­ای نیز در این بین مهمـ هستند، مانند عزت نفس پایین که باعث می­شوند فرد به انترنت روی بیاورد. در کل ممکن است که اعتیاد به انترنت تنها واکنشی باشد به زندگی رقت بار فرد. در واقع مواد تخدیر کننده مانند الکل، دارو و انترنت در واقع یک مفعول شرایط نابسامان اجتماعی هستند و خود آن‌ها فاعل شرایط بد نیستند.

 یک عامل دیگر مسخ کنندگی رسانه­ها هستند، زیرا باعث می­شوند که افراد در برابر مشکلـاتی که دارند هیچ واکنشی نشان ندهند، درست مانند مواد مخدر. فرد معتاد دیگر به دنبال کار نمی‌رود و برای مشکلـات خود دست به فعالیت نمی‌زند و به همین دلیل روی به رسانه می­آورد و مواد مخدر، تا مسخ گردد و آلـامش تسکین یابد. انترنت ماده‌ی مخدری برای فرار از واقعیت است. بارها دیده­ یا شنیده‌ایمـ که گاهی یک کاربر انترنت تا چند روز پشت کمپیوترحتی غذا نمی­خورد. این امر در واقع نمایانگر این جدا سازی فرد از واقعیت است که حتی فرد نیازهای اولیه برای زنده ماندن خود را جدّی نمی‌گیرد و آن‌ها را واقعی نمی­پندارد.

 راهبردهای درمانی

 برای درمان اعتیاد به انترنت، هرگز استراتژی ممانعت از ورود فرد بیمار به انترنت تجویز نمی‌شود. معمولـاً استراتژی­هایی که پزشکان در این مورد پیشنهاد می­دهند بر مدیریت زمان روزانه و استفاده از برنامه­های جایگزین تأکید دارد. باید فرد را توانمند کرد زیرا فرد توانمند با عزت نفس بالـا انترنت را در کنترل خود می­گیرد و نه انترنت وی را.

 1- تمرین در مقابل؛

 مدیریت زمان یکی از فاکتورهای مهمـ در اعتیاد انترنتی است زیرا بیشترین ضربه را فرد از این نوع اعتیاد، از زمانی که از دست رفته است می­خورد و نه از آسیب جسمانی. اولین سؤال پزشک نیز باید این باشد که فرد در طول روز و هفته چقدر در انترنت است، چه ساعت‌هایی در روز و در کجا معمولـاً به انترنت دسترسی پیدا می­کند. این سؤال‌ها برای برنامه‌ریزی طرح درمانی برای طرح‌ریزی یک الگوی زمانی جدید زندگی مناسب هستند. به عنوان مثال از بیمار بخواهیمـ به جای بررسی روزانه‌ی پست‌های الکترونیک، در صبح، دوش بگیرد و یا به بیمار بگویند تا استفاده از انترنت را تا بعد از شامـ به تعویق بیاندازد. اگر بیمار حاضر به ترک رفتار نیست از او بخواهیمـ حداقل هر نیمـ ساعت از انترنت خارج گردد و یا مکان استفاده از انترنت را تغییر دهد.

2- پرهیز؛

 بیشترین اعتیادها به اتاق­های چت، بازی­های آنلـاین و گروه‌های انترنتی است. در روش دیگر باید از افراد خواسته شود 5 مزیتی که از استفاده‌ی روزانه از انترنت را به دست می‌آورند همراه با 5 تا از معایب آن بنویسند تا ببینند کدامـ یک از آن‌ها دارای چربش بیشتری بر دیگری دارد. یکی از دلـایل اعتیاد انترنتی عدمـ حمایت از جانب گروه‌های دوستی و ضعف در روابط گسترده‌ی اجتماعی است که این امر باعث آن می­شود تا فرد به دنبال این‌گونه از ارتباطات در انترنت برود. 

 به طور کل همان‌گونه که بیان داشتیمـ اعتیاد به انترنت ناشی از عزت نفس پایین فرد کاربر و مشکلـات در برقراری ارتباط و زندگی در جهان واقعی است و هرچه قدر این مشکلـات در جامعه بیشتر باشد میزان اعتیاد به انترنت نیز افزایش می­یابد و مشکل زمانی حاد می­شود که اعتیاد به انترنت این مشکلـات را افزایش می­دهد. باید توجه داشت که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست و مسئولین امر باید به طور کارشناسی در پی پیشگیری و به حداقل رساندن این مشکل در جامعه باشند تا سلـامت جامعه‌ی ما دست‌خوش آسیب‌های ناشی از استفاده‌ی بی‌رویه از انترنت نشود.

نویسنده: سعید واحدی فرد؛ کارشناس ارشد علومـ ارتباطات دانشگاه علـامه طباطبایی

*	نـامـ و نـامـ خـانوادگی
*	نظر شما
چهار عدد تصوير را عينا در زير بنويسيد.
*

	نماد صف آرایی جبهه ایمان
	روز قدس اِکسیر آزادی اولین قبله مسلمانان جهان
	یک بشقاب گوشت برادر مرده!/ قسمت اول
	چشمـ کور غرب در برابر مظلومیت فلسطین
	حکومت علوی، راه نجات ملل مسلمان از انحطاط
	«غده سرطانی اسرائیل»؛ رژیمـ صهیونیستی از فلسطین به کدامـ نقطه دنیا فرار خواهد کرد؟ /قسمت اول
	شهادت أمیرمؤمنان حضرت امامـ علی علیه السلـامـ به روایت استاد شهید مطهری
	اینجا کسب قدرت هدف نهایی‌است!
	چرا از فلسطین حمایت میکنیم؟
	علی، اسوه عدالت پیشگان