یوسف شفیعی
حبیب طرفی، سخنگوی ائتلـاف المواطن وابسته به مجلس اعلـای اسلـامی عراق با تأکید بر مخالفت شدید با مداخله ترکیه در امور داخلی عراق، گفت: اردوغان در واقع میخواهد سرزمین‌هایی را که اجدادش بر آن‌هـا سلطه داشتند، مجدداً باز پس بگیرد. تحلیل گران عراقی نیز معتقدند دولت ترکیه چشمـ طمع به چاه‌های نفت موصل دوخته است و چنین رؤیایی را در سر دارد.
اردوغان رئیس جمهور ترکیه که در چند سال اخیر تمامـ داشته‌هـای خود را بر سرِ قمار سوریه هزینه کرد و در این بازی شکست خورد، اکنون برای جبران این شکست و پاسخ به افکار عمومی ماجرا جویی‌هـای جدیدی را آغاز کرده است.
هنوز چند هفته‌ای از سرنگونی جنگنده روسی به دست ترک‌هـا نگذشته است که آن‌هـا این بار در عراق ماجرای جدیدی را شروع کرده اند. جمعه گذشته اعلـامـ شد که ۱۵۰ نیروی نظامی ترکیه به همراه ادوات سنگین شامل ۲۰ تا ۲۵ تانک و نفربر به شمال شرقی موصل رفته و در آنجا مستقر شده‌اند و پس از آن مقامات ترکیه اعلـامـ کردند که ۱۵۰ تا ۳۰۰ نیروی خود را به روستای (باشیقه) در حدود ۲۰ کیلومتری شمال شرق شهر موصل اعزامـ کرده‌اند. منابع امنیتی ترکیه علت حضور این نیروها در منطقه را (آموزش نیروهای عراقی) عنوان کرده‌اند که بنا بر اخبار واصله، این نیروها شامل پیشمرگه‌های کُرد و نیز اهالی موصل هستند که البته این حضور با اطلـاع و موافقت نیروهای ائتلـاف بوده است.
به دنبال این اقدامـ که به نوعی تجاوز به خاک عراق محسوب میشود، (حیدر العبادی)، نخست وزیر عراق، اعلـامـ کرد در صورتی که ترکیه تا ۴۸ ساعت دیگر، نیروهای خود را از عراق خارج نکند، باید منتظر هر گونه واکنش بغداد باشد. شبکه المیادین نیز گزارش داد که نخست وزیر عراق تهدید کرده که در خصوص ورود نیروهای نظامی ترکیه به شمال عراق به سازمان ملل مراجعه میکند. از سوی دیگر، شورای امنیت ملی عراق همـ با صدور بیانیه‌ای اعلـامـ کرد در صورت عدمـ عقب نشینی نیروهای ترکیه از عراق، طی ضرب‌الـاجل تعیین شده، بغداد این حق را دارد که از هر گزینه‌ای استفاده کند. این در حالی است که مقامات کردستان میگویند نیروهای نظامی ترکیه برای آموزش نیروهای پیشمرگ وارد عراق شده اند. دفتر مسعود بارزانی، با صدور بیانیه‌ای اعلـامـ کرد اربیل از ورود نیروهای ترکیه به خاک عراق خبر داشته و آن‌هـا قرار است مسئولیت آموزش نیروهای کُرد پیشمرگ را بر عهده بگیرند. این توجیه البته نمی تواند نامشروع بودن ورود ترکیه به خاک عراق را حل کند.
به دنبال افزایش تنش‌هـا، روسیه این مسئله را در شورای امنیت مطرح کرد. سخنگوی وزارت خارجه امریکا نیز تاکید کرد، دولت‌هـای عراق و ترکیه باید به گفتگوی خود ادامه داده و مساله عملیات ارتش ترکیه در داخل مرزهای عراق را از طریق گفتگوهای دوجانبه حل و فصل کنند. در همین حال نخست وزیر عراق از سازمان پیمان آتلـانتیک شمالی (ناتو) خواست تا برای خارج کردن فوری نیروهای ترکیه از شمال عراق وارد عمل شود. در مقابل واکنش‌هـای دولت عراق، وزارت خارجه ترکیه اعلـامـ کرد، آنکارا استقرار نیروی نظامی در شمال عراق را متوقف کرده ولی نیروهایی را که قبلـا مستقر شده اند، خارج نخواهد کرد. دفتر اطلـاع رسانی نخست وزیر عراق نیز در واکنش به اظهارات نخست وزیر ترکیه درباره (هماهنگی این کشور با دولت مرکزی عراق برای ورود نیروهای ترکیه به موصل) اعلـامـ کرد، آنکارا در این باره هیچ‌گونه هماهنگی با بغداد نکرده است.
پارلمان عراق نیز به نوبه خود در واکنش به این تجاوز نظامی اعلـامـ کرد در حال بررسی طرحی پیشنهادی است که به موجب آن توافق امنیتی امضا شده بین این دو کشور در سال ۱۹۹۴، لغو خواهد شد. به موجب توافق مذکور، نیروهای ترکیه می‌توانند برای تعقیب عناصر گروه (حزب کارگران کردستان) (پ‌ک‌ک)، تا ۲۰ کیلومتر وارد خاک عراق شوند.
با این حال حضور نیروهای نظامی ترکیه در عراق مسئله خطرناکی است و برخی کارشناسان بر این باورند که این امر میتواند در راستای پروژه تجزیه عراق تعریف شود. از سوی دیگر تُرک‌هـا همواره نسبت به موصل چشمـ طمع داشته اند. در این مورد استقرار ارتش تُرکیه در شمال شهر موصل (پایگاه نظامی بعشیقه) با رضایت نسبی حزب دموکرات کردستان عراق (PDK) و درخواست اثیل نجیفی، استاندار سابق استان نینوا، را می‌توان یکی از اقدامات جدید ترک‌ها برای تحقق آرزوی دیرینه خود یعنی کنترل بر استان موصل دانست. در سال ۲۰۰۹ احمد داوود اغلو، وزیر خارجه وقت ترکیه، در دیدار از شهر موصل به‌صراحت بیان کرد که روزی پدران (اجداد) ما با اسب وارد این منطقه شدند؛ روزی فرا خواهد رسید ما همانند اجداد خود، ولی با تجهیزات مدرن به این منطقه باز خواهیمـ گشت. این سخنان نشان از طمع ترکیه به این بخش از سرزمین عراق دارد. تُرک‌ها به طور سنتی موصل را جزوی از خاک خود می‌دانند و بر این باورند که باید در حال حاضر در آنجا نفوذ داشته باشند. مقامات تُرک نیز به بهانه‌هـای مختلف با طرح همین ادعاها، در پی مشروعیت‌بخشی حضور خود در منطقه هستند.
حبیب طرفی، سخنگوی ائتلـاف المواطن وابسته به مجلس اعلـای اسلـامی عراق با تأکید بر مخالفت شدید با مداخله ترکیه در امور داخلی عراق، گفت: اردوغان در واقع میخواهد سرزمین‌هایی را که اجدادش بر آن‌هـا سلطه داشتند، مجدداً باز پس بگیرد. تحلیل گران عراقی نیز معتقدند دولت ترکیه چشمـ طمع به چاه‌های نفت موصل دوخته است و چنین رؤیایی را در سر دارد.
علـاوه بر این باید گفت ترکیه که در سوریه نتوانسته است به اهداف خود برسد، سعی دارد در آستانه آزادسازی مناطق عراق از وجود داعش به نوعی نقش آفرینی کند. رفتار ترکیه با دولت مرکزی عراق نه در دوره نوری مالکی بر اساس همزیستی بوده است نه در دوره کنونی یعنی دوره حیدر العبادی به این اصل توجه شده است. مقامات ترکیه بدون هماهنگی با دولت مرکزی به عراق وارد و با برخی مسئولـان محلی دیدار کرده اند. در جریان حمله داعش به نینوا نیز داستان گروگان‌هـای ترکیه‌ای و آزادی آن‌هـا خود معمای بزرگی بود که ابهامات آن هنوز باقی است. همانطور که آثار به تاراج رفته آثار باستانی عراق و نیز نفت ارزان قیمت، خود معماهای بزرگی دارد.
ترکیه در دوره رژیمـ بعث صدامـ، هنگامی که توافقی میان طرفین برای ورود هوایی و زمینی تا شعاع بیست کیلومتر برقرار شد پا را فراتر نهاد و برای تعقیب پ ک ک فراتر رفت. علـاوه بر آن بارها جنگنده‌هـای ترکیه‌ای مناطقی را در داخل خاک عراق هدف قرار داده اند. این که ورود ۱۵۰ مربی نظامی ترکیه به شمال عراق تا این حد جنجال به پا کرده در واقع یک دلیل موجه برای بغداد دارد که می‌توان به طور خلـاصه آن را "جلوگیری از روی کار آمدن نیروی نظامی موازی با ارتش عراق در کوتاه مدت و ممانعت از تجزیه این کشور در دراز مدت" نامید. نیروهایی که ترکیه به شمال عراق اعزامـ کرده، وظیفه آموزش و تجهیز صدها داوطلب و عشایری شمال عراق را برعهده دارند که فرماندهی آن‌هـا را اثیل النجیفی، استاندار پیشین نینوا و برادر اسامه النجیفی، رئیس قبلی پارلمان عراق برعهده دارد. خاندان النجیفی که با پشتوانه سیاسی و اقتصادی برخی کشورهای عرب منطقه از نفوذ بالـایی در مناطق شمالی و غربی عراق برخوردارند، پس از سقوط استان نینوا و مرکز آن موصل به دست داعش تا حدود زیادی از عرصه قدرت کنار گذاشته شدند.
اسامه النجیفی که دوره ریاستش بر پارلمان به اتمامـ رسیده بود به معاونت ریاست جمهور عراق انتخاب شد که پس از چندی نخست وزیر عراق با اعلـامـ اصلـاحاتی این پُست را نیز از وی گرفت. وی همـ که به ناکارآمدی در اداره موصل و تسلیمـ کردن آن به داعش متهمـ شده، توسط پارلمان از استانداری برکنار شد. در واقع دولت بغداد نگران تحرکات این عناصر و نیروهایی که ترکیه ادعای آموزش آن‌هـا را دارد، پس از بیرون راندن داعش از موصل و استان نینواست.
دولت عراق میگوید نیروهایی که هیچ ارتباط مالی یا فرماندهی با دولت مرکزی ندارند، در آینده می‌توانند برای وحدت ملی عراق خطرساز باشند و این اقدامـ را سنگ بنای تجزیه کشور می‌دانند. همین امر باعث شده تا مقامات عراقی تمامـ تلـاش خود را برای جلوگیری از تشکیل این نیروها به کار گیرند و حتی حاضر شده‌اند روابط تجاری و نظامی خود با ترکیه را به خطر بیندازند و آنکارا را به شورای امنیت بکشانند، چرا که ترکیه در شرایط کنونی نسبت به موصل دو انگیزه دارد. از یک طرف میخواهد به نوعی شکست سیاست‌هـای منطقه‌ای خود را در این شهر جبران کند و با نقش آفرینی در آزادی آن از تسلط کامل دولت مرکزی عراق بر موصل جلوگیری کند و نیروهای آموزش دیده طرفدار خود را بر این شهر حاکمـ کند و از سوی دیگر موصل برای ترُک‌هـا همواره به عنوان بخشی از خاک ترکیه پنداشته شده است. این نگاه بسیار خطرناکی است که زمینه را جهت اجرای نقشه‌هـای غرب برای کوچک سازی کشورهای منطقه فراهمـ میکند و البته هیج تضمینی نیست که خاک ترکیه نیز در این نقشه‌هـا مستثنی شده باشد.
بنابراین تحرکات اخیر ترک‌هـا در استان نینوا بسیار خطرناک است و ممکن است حتی پای عربستان را نیز به موصل باز کند و جدایی استان‌هـای از عراق عملـا رقمـ بخورد.
|
|
Tweet |
بالـا